Kuzey Mitolojisi'nde Yaratılış Efsanesi ve Önemli Kavramlar

Kuzey Mitolojisi'nde Yaratılış Efsanesi ve Önemli Kavramlar

Kuzey Mitolojisi, İskandinav insanlarının Hristiyanlık öncesi dinleri, inanışları ve efsaneleridir. M.Ö. 1000 yıl sonrasında, birçok avrupa ülkesinde Indo-Avrupa dili konuşuluyordu. M.Ö. ilk bin yılın ortalarında Alman kabileleri Güney İskandinavya ve Kuzey Almanya bölgesinde yaşamışlardı.

Onların yayılmaları ve ilerlemeleri MÖ2.y.y. 'la kadar devam etti. Bu yüzden İskandinav ve Alman mitolojileri aynı temeller üzerindedir ve bir çok ortak noktaları vardır.

Snorri Sturluson'un Eddası (1179-1241) bu efsanelerin çoğunu içerir. Mitolojinin yaratılış detaylarını çok çeşitli kaynaklara dayanarak sadece Snorri kaleme almıştır.

Başlangıçta boşluk vardı (Ginnungagup). Dünya daha var olmadan önce 11 nehir akan Niffleheim'da ölüm var oldu. Niflheim'ın güneyinde başka bir sıcak dünya daha oluştu; Muspell; Devlerin koruduğu yer. Devler buraya Stur yani Siyah dediler. Niflheim'ın nehirleri donmuştu. Bu nehirlere Ginnungagup dendi. Günün birinde Muspell'deki kıvılcımlar nehirlerin üzerine düştü ve nehirleri eritti. Erimiş nehirlerden oluşan damlacıklar Ymir'i şekillendirdi.Ve Ymir'in terinden diğer dişi ve erkek devler oluştu.

Yaratılış efsanesinin bir başka versiyonu daha vardır:
Eriyen damlalar en ilkel inek şeklini aldılar. Audhumla; sütüyle Ymir'i besleyen inek. Audhumla aynı zamanda tuz parçalarını yalayarak bu bloklara ilk insan şeklini verir. İlk insan Buri. Buri'nin, bir devin kızı olan Bolthor ile evli bir oğlu vardır; Bor. Bolthor'u Odin,Vili ve Ve birleşerek Bor'a uygun bir biçimde yarattılar.Ve şeklinden dolayı Ymir'i öldürdüler.Ve sonra iki tane ağaç yarattılar. Düşünen, nefes alan, duyan ve de görebilen iki ağaç... Bu ağaçlar insan ırkının ilk modelleriydi. Erkeğe Askr (ash tree => Kül ağacı), dişiye de Embla (Sarmaşık) dediler. Ardından Asgard'ı yarattılar. Tanrıların meskenini. Snorri diğer bir çok versiyonda kader ağacı Yggdrassil'den bahseder. Onun ne kadar ihtişamlı olduğunu, dünyanın merkezinde nasıl görkemli bir şekilde yükseldiğini tasvir eder. Ağacın altındaki kader feminen formu olarak tasvir edilir. Ve insan hayatının buradan başladığı düşünülür.

Bazı versiyonlarda da Tanrıların büyük meclisinin burada toplanıp kararlar aldığından bahsedilir. Bu ağaç üç köklüdür; Bu köklerden biri cehenneme kadar uzanır, diğeri devler ülkesine gider ve sonuncu kök de insanların dünyasına gider. Bütün dünyanın mutluluğu bu ilk ağaca bağlıydı. İskandinav tanrıları iki grupta toplanır; Aesir ve Vanir tanrıları. Aesir'in en önemli tanrıları; Odin, Thor ve bazende Tyr, Vanir'de ki önemli tanrılar ise Njord, Frey ve Freya dır. Vanir; Zenginlik , verimlilik ve doğurganlığı simgeler. Doğurganlığı sembolize eden toprak ve denizle sembolleştirilmiştir Vanir. Aesir; Diğer bütün değerlerle sembolleştirilmiştir. Odin bir büyücüdür, tanrıların şefidir ve tüm kahramanların başıdır. Thor, çekicin tanrısıdır ve havaya hükmeder. Bir çok hikayede bu ikili barış içinde yaşarlar ve birbirlerine yardım ederler. En önemli mitolojik hikayeler uzak geçmişte bir zamanda , Vanir ve Aesir arasında çok vahşi bir savaşın çıktığından bahseder. Bazı bilginler bu savaşın Alman ırkının diğer ırklarla karşılaşmasının bir yansıması olarak görürler. Georges Dumezil ve Jan De Vries, tanrılar arasındaki savaş ve bölünmenin Indo-Avrupa mitolojisinin bir parçası olduğunu ortaya çıkardılar.

Bilinen üçlü; sihirsel güçleri adilce kullanan Odin ve Thor tarafından yaratılmıştı.Tyr savaş tanrısı ve Vanir bolluk tanrısı beraberce hiyerarşiyi bozguna uğratmışlardı. İskandinav mitolojisinde Odin ve Thor arasındaki çelişki, bütün tanrılık statülerinin Vanir'de kalmasıyla başladı. Aesir'e bir kadın olan Gullveig'i (Altın sarhoşu) göndererek yalvardılar.

Daha sonra da savaş çıktı. Her iki tarafta tükendikten sonra, iki taraf kendi grup üyelerini değiş tokuş etti. Vanir Njord ve oğlu Frey'i ,Aesir ise Mimir ve Hoenir'i verdi. Bu geçici barış tüm tanrıların toplanarak Kvasir' i yaratmalarıyla kutlandı. Kvasir barış ve mutluluğun sembolü daha sonra kurban edildi. Ve kanından tanrılar için bir içki yaratıldı. Böylece Kvasir Tanrıları sarhoş eden ve ozanlara ilham veren bir içecek olmuştu.

Önemli bir başka mitolojik efsane de Balder ve Loki'yi anlatır. Odin'in oğullarından Balder burada akıl, sevgi ve bilginin tanrısı olarak karşımıza çıkar. Cennette Glitnir denilen bir yeri korumaktadır. Her türlü anlaşmazlıkta bütün tanrılar onun adaletine güvendiklerinden ona gelirler ve burada Balder'in adaleti sağlaması beklenir. Ve Balder adaleti yerine getirir. Loki Aesir tarafından evlat edinilmiş bir devdir. Loki ve Odin aralarında bir dostluk antlaşması yapmışlardı. Bir gece Balder kendi ölümü hakkında çok rahatsız edici bir rüya görür. Annesi Frigg, su, ateş, doğadaki bütün elementlere, kuşlara, canavarlara, toprak ve taşlara, Balder'a zarar vermemeleri için yemin ettirir. Böylece Balder Ölümsüz olur. Bundan sonra Aesir Balder'ı ortalarına alıp onunla eğlenmeye başlar. Ona küçük ok, taş vs. şeyler atarlar.

Bu yeminden dolayı Balder sadakatsizliklle karşı karşıya kalmıştır. Loki bu dramayı görünce merak eder ve kadın kılığında Frigg'in yanına giderek ona neler olduğunu sorar. Frigg de ona yeminden bahseder ve yeminin içine katılmayan tek şeyin ökse otu olduğunu da sözlerine ekler. Bunu duyan Loki hemen Aesir'e sunulmak üzere ökse otu getirir. Bunu kör tanrı Hoder'e kendi isteği ile verecek ve böylelikle Balder'a acı çektirme oyununa o da katılabilecektir. Balder'a ökse otundan yapılmış ok atılır ve Balder ölür. Aesir bu olayın suçlusundan intikam almak ister ama bulundukları yerin kutsallığından dolayı bunu yapamazlar. Balder Hel'e gidecektir,yani tüm ölülerin gittiği yere çünkü o bir savaşçı değil ve bir savaşta ölmemiştir dolayısıyla da kahramanların yeri olan Valhalla'ya gidemez. Balder Hel'den ancak Odin onun çıkmasına izin verdiğinde ve aynı zamanda yaşayan ve ölü olan her canlının onun için göz yaşı döktüğü zaman çıkabilecektir. Aksi takdirde sonsuza dek orada kalmaya mahkum olacaktır. Bu kehanet üzerine Aesir bütün dünyaya elçiler yollar.Doğaya, insanlığa, tanrılara ve onlara Balder için göz yaşı dökmelerini emreder. Bunu tüm yaşayanlar kabul eder. Tabii ki Devlerin kraliçesi Thork (kılık değiştirmiş Loki) hariç. Ve ağlamamak için de kesin kararlıdır. Aesir Thork'un Loki olduğunu farkettiğinde ,onun bu şeytanca oyunlarına son vermesi için zincire vurur.

Kehanete göre Loki bir gün bir şekilde zincirlerini kıracak ve bu bütün şeytanların canavarların ve devlerin tanrılara karşı olan büyük savaş Ragnarok'ta kaybedeceğinin işareti olacaktır.Ragnarok'ta Odin kurt Fenrir tarafından yenilir. Daha sonra da Fenrir Odin'in oğluVidar tarafından öldürülür. Bu olaydan sonra tanrılar arasındaki korkunç savaşlar başlar. Tanrı Heimdall ve Loki karşı karşıya gelip birbirlerini öldürene kadar savaşırlar. Ve daha sonra Dünya bir ateşle yok edilir. Evren denizin dibine batmaya başlar. Bu son tekrar doğuşla kendini devam etirir. Dünya denizden tekrar yükselir, yeşillenir, bitkilerle dolup taşar. Aesir'in ölü oğulları Asgard'a geri döner ve atalarının yolunu izlerler.

Ásgard

İskandinav mitolojisinde yer alan Ásgard, savaş tanrıları Aesir'ın mekanı, dokuz alemden biri olarak bilinir. Evrende en yüksek seviyede bulunduğu, sıkıca yerleştirilmiş taş bloklardan örülü yüksek bir duvarla çevrili olduğu belirtilir. Bu seviyede Alfheim, Vanaheim ve Valhalla bulunur.Asgard savaş tanrılarının kralı olarak bilinen Odin tarafından yönetilir.Oğlu Thor dünyayı yönetmek için görevlendirilen Şimşek Tanrısı olarak da anılan bir karakterdir.Diğer oğlu Loki ise sürekli tahtı kardeşi Thor'un elinden almak için çeşitli kurnazlıklar ve kötülüklere başvuran bir karakterdir.Heimdall ise Asgard'ın bekçisi ve koruyucusudur.Anlatılana göre 9 diyarın tamamını görebilecek gözlere sahiptir ve olan bitenleri sürekli izler.Bu efsanede yer alan bilinen nesneler vardır.Örneğin Thor'un çekici olan  Mjöllnir,kemeri olan Megingjord.Nesnelerin dışında alemlerin sonu olarak bilinen(mahşer günü) Ragnarok ismi dikkat çekmektedir.Ragnarok geldiğinde, Loki, Heimdall ile dövüşecek ve her ikisi de savaşta ölecektir. Ragnarok'un ardından yeni yaşam başlayacaktır.

Bifrost

Bifrost , savaşçı Heimdall tarafından korunan , Asgard'ta ki sihirli bir köprüdür.
Ginnungagap İskandinav mitolojisine göre ,Dokuz Diyar yaratılmadan önceki büyük , belirsiz boşluk.

Midgard

Midgard, iskandinav mitolojisinde  ölümlülerin yaşadığı yere verilen isimdir. Eski Nors dilinde özgün adı Miðgarðr idi. Çoğu İskandinav dillerinde (ve yakın bölgelerde konuşan farklı dil ve diyalektlerde) benzeşen farklı isimlerle anılmıştır: Midgård ve Mittilagart gibi. Germanik kökenleri araştırıldığında ve Orta İngilizce'de Middellærd veya Middel-erdeisimleriyle anıldığı göz önünde tutulursa, etimolojik anlamının "orta-dünya" olduğu söylenebilir. Kimsenin geçemeyeceği bir okyanus (veyahut su, deniz) ile çevrelenmiş olarak,Yggdrasil'in ortasında bir yerlerde olarak betimlenir. Midgard'ı çevrelen okyanusta Jormungand isimli büyük deniz canavarının yaşadığına inanılırdı.

Muspelheim

Muspelheim , İskandinav Mitolojisi'nde kavurucu alevlerin diyarı , ateşler ülkesidir.

Niflheim

Niflheim ,İskandinavya Mitolojisi'nde evrenin en altında yer alan soğuk , karanlık ve sisli bir diyardır.Ölüm bölgesi olan Hel'in büyük bir kısmı burada yer alır.Yggdrasil ağacının üç kökü altında yer alan bu bölge ,bahara kapalıdır böylece sıcak bir günü bile olmaz.
Soğuk ve sisli bir diyar olmasından ötürü oldukça muazzam güçlere sahip olan buz devleri Ymir'lerin rahatça savaşabileceği bir yerdir.

Yggdrasil

Yggdrasill (Üggdrasill diye okunur); (Dünya Ağacı olarak da bilinir) Norveç mitolojisinde, kökleri çekirdeğe kadar uzanan ağaçtır. Tüm diyarları birbirlerine bağlayan ve koruyan devasa dişbudak ağacıdır.
Mitolojiye göre, Ásgard, Álfheim ve Vanaheim, Yggdrasil'in dallarında dinlenirler. Ağacın gövdesi, dünya eksenini Miðgarðr'ın merkezinden delip geçer. (Aynı zamanda Jötunheimr'in bulunduğu yeri ve Niðavellir dünyasının konumlandığı toprakların aşağısını -Svartálfheim- da.) Yggdrasill'in kaynağına ev sahipliği yapmak sadece birinci dünyanın işi olduğu halde ağacın üç kökü Hel,Niflheim, ve Muspelheim'e uzanır.
Ağacın dalları arasında dört tane geyik dolaşır ve tomurcukları yerler; dört rüzgarı temsil ederler. Kökleri Nidhogg ve diğer yılanlar tarafından kemirilmektedir.
Ragnarok günü geldiğinde, ateş devi Surtr tarafından ateşe verilecektir.

Valhalla

İskandinav mitolojisinde savaşta cesurca ölenlerin Valkyrieler tarafından Ragnarokta savaşmaları için götürüldükleri cennet.

BAZI KAVRAMLAR

Norn

Nornlar (Eski Norse: norn, çoğul: nornir), Norse mitolojisindeki üç dísirdir: Urd (geçmiş), Verdandi (şimdiki) ve Skuld (gelecek). Skuld aynı zamanda bir Valkyrienin ismidir.

Nornelar

Nornelar, Cermen-İskandinav mitolojisinde bulunan, Grek mitolojisindeki Mireleri andıran üç ilahedir. Adları Urd (geçmiş), Verdandi (şimdi) ve Skuld’dur (gelecek).
Norne’lere şu nitelikler verilir:
•Bilgeliğin temsilcileridirler.
•Büyüsün diye her gün “kaynak ağacı”nı sularlar.
•İnsanların gereksinimlerini sağlar ve onların mukadderatlarını düzenlerler.
•İçlerinden birinin adı aynı zamanda “mukadderat”tır.
•Göksel ip eğiricileridirler.
•Varlıkların “atkı”larını (dokumacılıktaki bir terim) ezellerinden ebedlerine kadar dokumaktadırlar.
•İlahi adaleti sağlarlar.
•Kudretleri öyle yücedir ki, ilahlar bile onların yargılarından kaçınamaz.
Jormungand
İskandinav mitolojisinde Odin'in kardeşi olup Ragnarok sırasında Thor tarafından öldürülen ve zehiri sayesinde Thor'u öldüren yılan.

Mjollnir

Mjollnir; İskandinav mitolojisindeki tanrı Thor'un savaş çekicidir.

Ragnarok

Ragnarok İskandinav mitolojisindeki kıyamettir.
Rivayete göre her yerde savaş ve ölüm olacak. Skoll güneşi ve Hati'de ayı yutacak. Gullinkambi tanrılara doğru ötecek ve einherjarları çağıracak. Jormungand ve Fenris serbest kalacak ve Jormungand Thor tarafından öldürülecek fakat Thor'u zehirleyip onun ölümüne sebep olacak. Vidar Fenris'i öldürecek. Garm ve Tyr birbirlerini öldürecek. Sonrasında dünya ateşler içinde yanacak. Bazı tanrılar sağ kalacak diğerleri ise yeniden doğacak. Sonunda nefret ve keder kaybolacak ve kalan lif ve lifthasirler mutlu bir şekilde yaşayacak

Skoll

Skoll İskandinav mitolojisinde ragnarokta güneşi yutacak olan kurttur.

Surtr

Surtr (Günümüz İzlandacasında: Surtur, İngilizceleştirilmiş yaygın adı ile Surt) İskandinav Mitolojisi'nde, güneydeki ateş devlerinin başı, ateşler ülkesi Muspelheim'ın hükümdarıdır. Adı kara ya da esmer anlamına gelir. İnanca göre dünyanın sonu geldiğinde, Ragnarok'da, onun orduları kuzey tanrılarına saldıracak ve onları alt etmeye çalışacaktır. Surtr'un kılıcı alevdendir ve dünyanın sonu geldiğinde ortaya çıkacak olan Surtr herşeyi bu kılıçla yakacak ve en önemli tanrılardan biri olan Freyr'i öldürecektir.
Ateşler hükümdarı Surtr'un adı 14 Kasım 1963 tarihinde İzlanda'da başlayan bir volkanik hareketlenme sonucu deniz tabanından yükselerek yüzeye çıkan bir volkan adacığını verilmiştir. Adaya Surtur'un Adası anlamına gelen Surtsey denmektedir.

Troll

Troll, İskandinavya folkloründe geçen ve korkunç gözüken bir mitik, insanımsı yaratıktır. Troller folklörde, İngiliz peri masallarındaki Ogreler benzeri şeytani devlerden, dağlarda yaşayan, dağa insanları kaçıran, vahşi ve daha insan benzeri yaratıklara kadar birçok farklı şekilde tasvir edilmişlerdir. Shetland ve Orkney masallarında, troller trowe olarak anılmıştır. Japonca'da ise troll için kullanılan sözcük tororu`dur.
İskandinav edebiyat, sanat ve müziği, romantik dönemden başlayarak bugüne kadar trolleri birçok farklı şekilde adapte ederek, genelde çok büyük kulak ve burunlara sahip bir yerli halk biçiminde, kullanmıştır.

Valkür

Valkürler İskandinav mitolojisinde Odin'in yardımcıları olan ve ata binen savaşçı bakirelerdir. Gökten kanatlı atlarıyla savaş alanına inip savaştaki cesur kahramanları Valhalla'ya götürürler. Buraya götürmelerinin nedeni Ragnarök'de yani dünyanın sonunda olacak savaşta Odin'in yanında savaşacak güçlü savaşçılar toplamaktır.

Modern sanatta Valkürler bazen muazzam güzellikte, zırh kuşanmış, kasklı, mızraklı, kanatlı atlara binmiş dişilerdir ama aslında Valkür atları, kurtlarla kırmadır. Yani bilinenin tersine Valkürler kanatlı atlar sürmezler. Onların evcil hayvanları cesetlere ve ölü savaşçılara dadanan sürülerden oluşan kurtlardır.